Trong đông y, viêm xoang có nguyên nhân do phế hư, thận hư do phong tụ hàn ngưng hỏa uất. Điều trị chủ yếu là lợi thấp, thông khiếu kết hợp với thanh tiết đởm nhiệt, sơ phong táo hàn, thanh nhiệt ôn bổ phế khí, thận khí. Trong dân gian, kim ngân hoa được coi là cây thuốc quý có tác dụng điều trị hiệu quả nhiều bệnh. Kim ngân hoa: Có vị ngọt, tính hàn. Có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, sát khuẩn, dùng chữa viêm xoang. Ngoài ra còn chữa mụn nhọt, mẩn ngứa, phát ban, thấp khớp…
+ Trị viêm xoang cấp: Pháp trị: thanh phế nhiệt, giải độc là chính. Kim ngân hoa 16g, ké đầu ngựa 16g, chi tử 8g, mạch môn 12g, hy thiên thảo 16g, ngư tinh thảo 16g
+ Trị viêm xoang mãn: Sinh địa 16g, huyền sâm 12g, đan bì 12g, mạch môn
12g, kim ngân hoa 16g, ké đầu ngựa 16g, trần bì 8g, hoàng cầm 12g.
+ Trị họng đau, quai bị: Kim ngân hoa 16g, Liên kiều 12g, Trúc diệp 12g, Ngưu bàng tử 12g, Cát cánh 8g, Kinh giới tuệ 8g, Bạc hà 4g, Cam thảo 4g, Đậu xị 18g, sắc uống (Ngân Kiều Tán – Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).
+ Dự phòng não viêm: Kim ngân hoa 20g, Bồ công anh 20g, Hạ khô thảo 20g, sắc uống (Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).
+ Trị ung nhọt, dị ứng, mẩn ngứa: Hoa kim ngân 10g, Ké đầu ngựa 4g, nước 200ml. Sắc còn 100ml, chia 2 lần uống trong ngày (Dược Liệu Việt Nam).
+ Trị mụn nhọt, lở ngứa: Kim ngân hoa 6g, Cam thảo 3g, nước 200ml. Sắc còn 100ml, chia 23 lần uống trong ngày (Tài Nguyên Cây Thuốc Việt Nam).
+ Trị dị ứng, mụn nhọt, lở ngứa: Kim ngân 6g (hoa) hoặc 12g (lá và cành), nước 100ml, sắc còn 10ml, thêm 4g đường. Cho vào ống hàn kín, hấp tiệt trung để bảo quản. Nếu dùng ngay thì không cần đóng ống, chỉ cần đun sôi, giữ sôi trong 15 phút đến 1/2 giờ là uống được . Người lớn uống 24 liều trên, trẻ nhỏ 12 liều (Tài Nguyên Cây Thuốc ViệtNam).
+ Trị cảm cúm : Hoa kim ngân 6g, Cam thảo 3g, nước 200ml. Sắc còn 100ml, chia 2-3 lần uống trong ngày (Tài Nguyên Cây Thuốc Việt Nam).
+ Trị cảm cúm: Kim ngân 4g, Tía tô 3g, Kinh giới 3g, Cam thảo đất 3g, Cúc tần hoặc Sài hồ nam 3g, Mạn kinh 2g, Gừng 3 lát. Sắc uống (Tài Nguyên Cây Thuốc ViệtNam).
+ Trị sởi: Hoa kim ngân 30g, Cỏ ban 30g. Dùng tươi, gĩa nhỏ, thêm nước, gạn uống. Có thể phơi khô, sắc uống (Tài Nguyên Cây Thuốc ViệtNam)
Cây lá bỏng
Lá bỏng chữa viêm xoang
Viêm xoang là tình trạng viêm nhiễm ở một hoặc nhiều xoang do vi khuẩn cư trú lâu ngày gây ra. Viêm xoang gây ra tình trạng tắc nghẽn sự lưu thông ở mũi, gây nghẹt mũi, dịch mũi, mủ trong mũi… Để phòng và điều trị viêm xoang. Trong dân gian, cây lá bỏng được coi là cây thuốc quý dễ tìm, điều trị hiệu quả nhiều bệnh, trong đó có viêm xoang.
Cây lá bỏng còn gọi là cây sống đời, cây trường sinh, cây lạc địa sinh căn… Theo Đông y, cây lá bỏng có vị nhạt, hơi chua, tính mát, không độc, có tác dụng tiêu viêm, giảm đau, tiêu độc, giúp vết thương chóng lên da non. Có tác dụng điều trị viêm xoang, trĩ, mụn nhọt…
Trị chứng viêm xoang mũi: Lấy 2 lá sống đời rửa sạch, giã nát, lấy bông thấm nước thuốc nút vào lỗ mũi.
Trị chứng đi lỵ: Dùng 40g lá của cây bỏng, 16g cam thảo đất, 20g cỏ seo gà, 20g lá mơ lông. Rửa sạch sắc uống ngày 1 thang.
Trị chứng trĩ: Dùng 6g lá bỏng, 6g rau sam. Rửa sạch nhai sống hoặc sắc uống. Nếu bị lòi dom và lở hậu môn thì nấu nước bồ kết ngâm rửa hậu môn và giã lá sống đời đắp vào búi trĩ.
Trị chứng đại tiện ra máu: Lấy 30g lá bỏng, 10g cỏ nhọ nồi, 10g ngải cứu (sao cháy), 10g lá trắc bá (sao cháy) sắc lấy nước uống ngày 1 thang.
Chữa mụn nhọt khi chưa có mủ: Lấy 30g lá bỏng, 15g lá đại, 20g lá táo. Rửa sạch, giã nát đắp vào mụn ngày 1 – 2 lần.
Trị chứng viêm họng: Lấy 10 lá sống đời rửa sạch, chia nhai sang 4 lá, chiều 4 lá, tối 2 lá. Nhai kỹ, ngậm một lúc rồi nuốt cả bã, dùng khoảng 3 – 5 ngày sẽ có kết quả.
Trị chứng viêm loét dạ dày, viêm ruột, trĩ nội, đi ngoài ra máu: Lấy 50g lá bỏng rửa sạch, giã kỹ lấy nước uống, hoặc sắc uống. Hoặc ăn sống lá sống đời mỗi ngày 40g cũng cho kết quả tốt.
Giải rượu: Khi bị say rượu dùng 10 lá bỏng rửa sạch, nhai sống rất hiệu nghiệm.
Trị chứng phong ngứa không rõ nguyên nhân: Lấy lá bỏng, lá bồ hòn, lá ké, lá răm nấu nước xông và tắm. Hoặc các vị trên thêm lá ké đầu ngựa sắc uống.
Cây ngũ sắc (hoa cứt lợn)
Cây cứt lợn chữa viêm xoang
Tên cây : Cỏ cứt lợn, bù xích, cỏ hôi, thắng hồng kế, nhờ hất bồ (Kho). Mô tả : Cây cỏ sống hàng năm, cao 30 – 50cm. Thân có lông mềm, màu lục hoặc tím đỏ. Lá mọc đối, mép khía răng tròn, hai mặt đều có lông, 3 gân tỏa từ gốc lá. Hoa tím hay trắng, mọc thành ngù đầu ở ngọn. Quả bế màu đen, có 5 sống dọc.
Phân bố : Cây mọc hoang ở khắp nơi trên mọi loại địa hình.
Bộ phận dùng : Toàn cây, trừ rễ. Thu hái quanh năm, tốt nhất vào mùa hạ. Dùng tươi hay phơi khô. Thường dùng tươi.
Thành phần hóa học : Tinh dầu 0,7 – 2,0%, màu vàng nhạt, gồm ageratochromen, demethoxy, ageratochromen, cadinen, caryophyllen. Ngoài ra còn có alcaloid, saponin.
Công dụng :
– Tác dụng chống viêm, chống dị ứng.
– Chữa viêm mũi, viêm xoang dị ứng : Chọn lấy cây tươi về ngâm rửa sạch rồi để ráo, giã nát, vắt lấy nước tẩm vào bông. Dùng bông này nhét vào lỗ mũi bên đau khoảng 15-20 phút. Rút bông ra để dịch mủ từ trong xoang và mũi giải phóng ra ngoài rồi xì nhẹ nhàng. Tránh xì mũi mạnh vì lúc đó, mủ từ trong mũi xoang có thể đi qua đường nối thông giữa mũi và tai (gọi là vòi nhĩ) gây viêm tai giữa cấp.
– Hiện phòng khám Đông y Thương Thảo đã triết xuất từ cây ngũ sắc (hoa cứt lợn) loại thuốc nhỏ mũi đặc trị viêm xoang. Với tính chất kháng viêm, chống phù nề, điều trị bệnh viêm xoang có hiệu quả cao.
Tân di thụ
 |
| Tân di là một trong những thảo dược chữa viêm xoang hiệu quả. |
Tân di Thụ (Ficus drupacea Thunb) thuộc họ dâu tằm (Moraceae), tên dân dã là đa lông. Cây được trồng lấy bóng mát, lá và búp non, rễ được sử dụng làm thuốc từ lâu đời.
Theo kinh nghiệm dân gian, tân di thụ được dùng trong những trường hợp sau:
Chữa đau đầu, viêm xoang mũi, chảy nước trong:
Bài 1: Búp lá tân di thụ, hoa cây tì bà, lượng bằng nhau, phơi khô tán bột mịn, ngày uống 2 lần, mỗi lần 8g với rượu nhạt.
Bài 2: Búp lá tân di thụ 20g, sao; rễ dâu 40g, dùng sống; quả ké đầu ngựa 20g; cây vòi voi 15g, sao. Tất cả sắc uống sau bữa ăn.
Bài 3: Lá tân di thụ, bạch chỉ, ké đầu ngựa, mỗi thứ 9g; bạc hà 4,5g. Tất cả tán nhỏ, rây mịn, mỗi lần 3g, ngày 2-3 lần.
Chữa ho ra máu: Lá hoặc búp tân di thụ 20g, sao cháy; mạch môn 20g, sao vàng; cỏ nhọ nồi 15g, để tươi. Tất cả thái nhỏ, sắc với 400ml nước còn 100ml, uống làm 2 lần trong ngày sau bữa ăn.
Chữa vàng da: Lá tân di thụ 160g, rửa sạch, thái nhỏ, sao vàng, sắc với nước làm thang; nhân trần 160g, thần khúc 40g, phơi khô, sao giòn, tán nhỏ, rây thành bột mịn, uống với nước sắc trên. Người lớn, mỗi lần uống 1 thìa cà phê bột, ngày 3-5 lần. Trẻ em tùy tuổi dùng ít hơn. Có thể uống riêng nước sắc lá tân di thụ để phòng bệnh.
Chữa phù thũng: Lá tân di thụ, rễ lá lốt, mã đề, rễ cà gai leo, rễ gai tầm song, rễ hoàng lực, mỗi thứ 10-30g thái nhỏ, phơi khô sắc uống làm 2 lần trong ngày.
Hoặc lá tân di thụ 40g; thương truật, trạch tả, trủ linh, bạch linh, mỗi thứ 12g; mộc thông, hậu phác, trần bì, quế tâm, xa tiền, mỗi thứ 8g; cam thảo 4g, sắc uống.
Chữa sốt rét: Lá tân di thụ 30g, lá cối xay 30g. Hai thứ thái nhỏ, sao vàng, sắc uống.
Ngoài ra, rễ tân di thụ đôi khi cũng được dùng phối hợp với lá mít mật, rễ cỏ tranh, mã đề, râu mèo (lượng bằng nhau) sắc uống để chữa sỏi thận.
